mental illness in Nepal/alcohol misuse

रक्सी पिउने लत तथा असर समाजमा रक्सी पिउने समस्या प्रसस्त पाइन्छ । धेरै मानिसहरु कहिले–काँही महिनामा १,२ पटक पिउने गर्छन यसलाई क्यअष्ब िमचष्लपष्लन भनिन्छ । कतिपय मानिसहरुमा पछि गएर दिनहुँ पिउने वानी बस्छ । त्यसैले कहिले काँही रक्सी पिउनु पनि पछि गएर खतराको स्थिति देखिन सक्छ । नेपालमा चाडपर्वमा रक्सी सेवन गर्ने चलन छ यसले पनि बानी ९म्भउभलमभलअभ० बनउान ठूलो भूमिका खेल्छ । यस बाहेक आनन्द लिने बहानामा, डर घटाउछ भन्ने गलत सोचाइमा र पिर कम गर्छ, निन्द्रा लाग्छ भन्ने गलत सोचाइका कारणले मानिसहरु रक्सी पिउन थाल्छन् र यो बानी ९म्भउभलमभलअभ० बस्छ र छाड्न सक्दैनन् बरु दिनहुँ पहिले भन्दा बढी लिन थाल्छन् । शुरुमा मानिसहरु महङ्गगो खालका रक्सी पिउँछन् जब धेरै लिनुपर्ने हुन्छ तब रकम कम हुन्छ अनि सस्तो खालको ९लोकल० रक्सी पिउन थाल्छन् । रक्सी पिउने बानीले गर्दा समाजमा नराम्रो असर पारेको हुन्छ, घरपरिवार, श्रीमतिसँग दिनहुँ झगडा हुन्छ । परिवारमा श्रीमानले रक्सी सेवन गर्ने कारणले घरायसी झगडा, समुदायमा नराम्रो असर तथा श्रीमतिलाइ डिप्रेसन रोग लाग्न पुग्छ । कतिपए रक्सी पिउने मानिसहरु श्रीमतिसंग शंका गर्ने तथा यौन क्रियामा कम रुची हुने सम्म हुन्छ । मानिसहरु रक्सी बिभिन्न कारणले लिन्छन ः · शारीरिक तथा मानसिक रोग कम गर्न · नयाँ कुरा परिक्षण गर्न · साथिभाइको संगतमा परेर · नेपालका बिभिन्न समुदायका चाडपर्वमा रक्सी लिनुपर्ने बाध्यता हुने भएकाले मानिसह रक्सी लिन बाध्य हुन्छन् । · बिज्ञापनको प्रभावले सुरुमा मानिसहरु बेलुकिपख रक्सी लिने गर्दछन । दिनदिनै पुरानो मात्राले नपुग्ने हुँदा माग बढ्दै जाने हुन्छ र अन्तमा उक्त मानिस रक्सी नभइ बाच्नै नसक्ने अवस्थामा पुग्छ । बिहान सबेरै उठेदेखी रक्सी लिनु पर्ने हुन्छ । रक्सी नलिएमा हात काँम्ने, पसिना आउने, निन्द«ा छटपटी हुने आदी हुन्छ त्यसैले जस्तो सुकै अवस्थामा पनि मानिसहरु रक्सी लीएरै छाड्छन् । करवि एक तिहाई रक्सी पिउने मानिसहरु अन्य मानसिक रोगले पनि पिडित हुन्छन् । जव रक्सी छाड्छन्, कतिपय मानिसहरु निन्दा« नपर्ने, आत्तिने, चिन्ता लाग्ने ९डिप्रेसन्०, स्मरण शक्ति घट्ने, शंका लाग्ने आदी देखीन सक्छ । यस्तो भए यो समस्याको पनि उपचार गर्नु पर्छ । अन्यथा पुनः रक्सी पलने संभावना बढ्छ । धेरैजसो रक्सी पिउने मानिसलाइ अस्पतालमा राखी उपचार गरिन्छ । कतिपय मानिसमा रक्सी लिन मन नलाग्ने औषधीको पनि प्रयोग गर्नु पर्ने हुन्छ । यस्ता मानिसलाइ तनाव घटाउने उपाए सिकाइन्छ । धेरै रक्सी पिउने मानिसको जमघट गराइ आफ्ना नराम्रा अनुभव, सुध«ने उपाए, मनोरञ्जन लिने र अन्य यस्तै खालका उपाएहरु सिकाइन्छ । कतिपय मानिसहरु घरमा परिवारसंग दैनिक झगडाको कारणले गर्दा रक्सी लिन पुगेका हुन्छन । यस्तो अवस्थामा परिवारका सदस्यहरुलाइ पनि बोलाई उपचारमा संलग्न गराउने साथै परिवारिक सहयोगको वातावरण बनाइन्छ । अत्याधिक रक्सी सेवन गर्ने मानिसलाइ कोठामा थुनेर राख्ने पनि गरीन्छ तर यो बिधी खतरा हुन सक्छ, बिरामीमा छारे रोग देखीने, अचेत हुने छटपटी हुने र मृत्यू पनि हुन सक्छ । त्यसैले यसो गर्नु हुँदैन बरु अस्पतालमा लग्नु पर्छ । यस्ता मानिसलाइ रक्सीको सट्टा औषधि दिई क्रमस उपचार गर्दै पुनः औषधिको मात्रा कम गर्दै लगिन्छ । श्रीमानले रक्सी पिइरहदाँ श्रीमतीलाई डिप्र्रेसन रोग लाग्छ रक्सी पिउने मानिसमा अचानक रक्सी छाड्दा हात काम्ने मुटु ढुकढुक हुने अनौठा वस्तु देखीनाले आत्तिने डराउने गर्छन् । कोही सर्प देख्छन् ,कोही बाघ देख्छन् र आत्तिन्छन् । कतिपय विरामीहरुले कानमा गाली गरेको आवाज आउनाले घरपछाडी भाग्छन । रक्सी पिउने मानीसहरु यौन क्रियामा रुचि नभएको शिकायत गर्छन् । कति चाही श्रीमती सँग शंका गर्छन् । जुन घरायसी झगडाको विउ बन्छन् । जब मानिस विहान पनि रक्सी लिन शुरु गर्छन यो कडा समस्या मानिन्छ । रक्सी लिदा मानसीक अचेत हुनाले ठुला ठुला अप्रिय घटना पनि घट्न सक्छ । रक्सी लिने मानिसलाई कोठामा थुनेर राख्नु हुदैन अचानक घोर रोग निक्लिई मर्न सक्छन् । डाक्टरको सल्लाह लिएरमात्र रक्सी छोडाउनु पर्दछ । एक तिहाइ रक्सी लिने मानिसहरु डिप्रेन, आत्तिने रोग निन्द्रा नपर्ने समस्याबाट पनि पिडित हुन्छन् । रक्सी छोडेपछि यस्तो समस्याको पनि उपचार गरेमात्र पुर्ण रुपमा रक्सी लिन छाड्छन । परिवारीक कलह भईरहदाँ प्राय रक्सी पिउने श्रीमतीमा डिपे्रशन रोग भेटिएको छ । रक्सी पिउँदा ३ किसिमको असर देखिन्छ । १। ब्अियजय िक्ष्लतयहष्अबतष्यल ९रक्सी पिउनासाथ देखिने असर० । २। ब्अियजय िध्ष्तजमचबध ि९रक्सी लिइ रहनेले कुनै दिन रक्सी नलिँदा देखिने लक्षण० । ३। ब्अियजयष्अि ऋयmउष्अिबतष्यल ९रक्सीले गराउने खतरा विशेष प्रकारको लक्षण० । ब्अियजय िक्ष्लतयहष्अबतष्यल का लक्षणहरु ः कहिले रुने कहिले हाँस्ने, मन एकोहोरो हुने, रिसाउने झगडा गर्ने, बोली लट्पटिने, ढल्की ढल्की आँखाको गेडी हल्लिन्छ, बिसर्ने कति मानिस बेहोस हुने र मर्ने सम्भावना पनि रहन्छ । ब्अियजय िधष्तजमचबध िका लक्षणहरु ः रक्सी लिइ रहनेले कुनै दिन रक्सी नलिएमा पसिना आउने, हात खुट्टा काम्ने, कानमा आवाज आउने, छारे रोग देखिने, बान्ता हुने, अनौठो अनौठा कुराहरु देखिएको भान हुने, डर लाग्ने आदि हुन्छ । रक्सीले गराउने ऋयmउष्अिबतष्यल ९खतराहरु० ः · कलेजेको रोग–सिरोसिस ९ऋष्चयकष्क या ष्खिभच० । · ग्यासटाइठिस ९न्बकतचष्तष्क० । · प्रेनक्रियजको संक्रमण ९एबलअचभबतष्तष्क० । · निउरोप्याथी ९ल्भगचयउबतजथ० हात खुट्टा झमझम गर्ने । · विर्सने रोग ९ब्mलभकतष्अ क्थलमचयmभ० । · डिमन्सिया ९म्झभलतष्ब० । · शंका लाग्ने रोग ९एबतजमयनष्अब िव्भयबिकथ० । · ऋभचभदभििगm को रोग । · म्चष्लप गरेर हिड्दा क्ष्लवगचथ हुने डर हुन्छ । · मुटुको रोग ९ऋबचमष्यmथयउबतजथ० । · यस बाहेकब्लहष्भतथ, उकथअजयकष्क समस्या, डिप्रेसन, आत्माहत्या गर्ने, कुपोषण हुने, रगतमा सुगर कम हुने ९ज्थउयनथिअझष्ब० आदि समस्या ल्याउँछ । · बच्चा पेटमा भएको आमाले रक्सी सेवन गर्नाले बच्चामा सुस्त मनस्थिति हुने वा रिसाहा खालको बच्चा जन्मने आदि हुन्छ । · रक्सी सेवन गर्नाले ब्अअष्मभलत ९दुर्घटना० हुने, आर्थिक समस्या बढ्ने, घरायसी झगडा बढ्ने हुन्छ । रक्सी पिउने बानी परेकालाई रक्सीछुट्टाउन सकिन्छ रु विरामीलाई औषधी दिइन्छ साथै भिटामिन द्यज्ञ दिइन्छ । विरामीलाई ब्अियजय िलिन दिइदैन । विस्तार विस्तार औषधी घटाउँदै लगिन्छ । विरामीलाई साइकोथेरापी र काउन्सिलिङ गराइन्छ । विरामीमा अन्य खालको मानसिक समस्या जस्तै डिप्रेसन, डर लाग्ने ९ब्लहष्भतथ०, मेनिया ९ःबलष्ब० आदि रोग छ कि जाँच गरिन्छ भए त्यसको पनि उपचार गरिन्छ । १–२ हप्तामा उपचार पूरा हुन्छ । यसो गर्दा विरामीले रक्सी पिउन छाड्छ । रक्सी पिउने मानिसको उपचार गर्दा जान्नै पर्ने कुरा · कतिपय विरामीहरु श्रीमती संग शंका गर्छन् । खास गरी यौन क्रियाको सम्बन्धमा अनेकैं सोचाई गर्छन् । · कतिपय रक्सी पिउने मानिसमा संका लाग्ने, कानमा आवाज आउने, अनौठो बस्तु देखीने पनि हुन सक्छ । · चाडपर्वमा रक्सी पिउन छाडेका मानिसहरुमा पुन लिने सम्भावना हुने भएकाले परिवारका सदस्यको रेखदेख आवास्यक छ । · करिव एक तिहाई रक्सी पिउने मानिसहरु अन्य मानसिक रोगले पनि पिडित हुन्छन् जस्तै डिप्रेसन, मन आत्तिने रोग, निन्दा« नपर्ने समस्या आदि । । त्यसो भए त्यसको पनि उपचार गर्न पर्दछ । · श्रीमानले लगातार रकसी पिउँदा श्रीमतीलाई डिप्रेसन रोग भएको भेटीएको छ । · एकपटक रक्सी छोडेको मानिसलाई कुनै हालतमा पनि धेरै मात्रामा रक्सी दिनु हुँदैन अन्यथा उ अझ धेरै मात्रामा रक्सी पिउने हुन सक्छ । · रक्सी पिउने बानी बसेका मानिसहरु रक्सी छाड्न नसक्नुको कारण उनीहरुलाई रक्सी कम लिँदा अप्ठ्यारो हुनु हो । त्यसैले बिस्तार बिस्तार उनीहरु बेलुकीबाट बिहान सबेरै पनि रक्सी लिन थाल्छन । अनी अत्यन्त बढी रक्सी पिउने बन्छन् । · कतिपय रक्सी मानिसमा ब्यक्तित्वको गडबढी ९एभचकयलबष्तिथ मष्कयचमभच० पाईन्छ, त्यस्तो अवस्थामा रक्सी छुटाउन कठीन हुन सक्छ । · रक्सी पिउने मानिसको कानमा आवाज आउने, अनौठो चिज देख्ने, डराउने, घरबाट भाग्ने आदि समस्या पनि आउन सक्छ । · धेरै जसो रक्सी पिउने मानिसमा कलेजो बिग्रेको पाईन्छ । · कतिपय मानिस घरायसी झगडा ब्यहोर्दा टेन्सन खप्न नसकी रक्सी लिने गर्छन् । त्यसैले घरायसी मेलमिलाप हुँदा मानिसमा रक्सी लिने लत बस्न हटाउन सकिन्छ । · रक्सी पिउने मानिसलाई बानी छुटाउन औषधि उपलब्ध छन् जसले रक्सी लिन मन लाग्दैन रक्सीका कारणले गर्दा समुदायमा अप्रिय घटना घट्न पनि सक्छ । अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएपछी पनि रक्सी पिउने मानिसलाई लामो समयसम्म ९ भेटघाट ० ँयिियध ९गउ गर्नुपर्ने हुन्छ । डा सि। पी। सेडाई नशा तथा मानसिक रोग बिशेषज्ञ